"Ειρηνισμός και Πόλεμος", George Orwell, 1942

George Orwell

Pacifism and the War, 1942

George Orwell

Ειρηνισμός και Πόλεμος

Περίπου ένα χρόνο πριν, εγώ και κάποιοι άλλοι, ασχοληθήκαμε με την μετάδοση λογοτεχνικών ραδιοφωνικών προγραμμάτων στην Ινδία, και, μεταξύ άλλων, μεταδώσαμε πλήθος στίχων από σύγχρονους, και σχεδόν σύγχρονους, Άγγλους συγγραφείς, όπως για παράδειγμα, Eliot, Herbert Read, Auden, Spender, Dylan Thomas, Henry Treece, Alex Comfort, Robert Bridges, Edmund Blunden, και DH Lawrence. Όποτε αυτό ήταν δυνατόν, τα ποιήματα διαβάζονταν από τους ίδιους τους ανθρώπους που τα έγραψαν. Το γιατί αυτά τα συγκεκριμένα προγράμματα (μια μικρή και εξ αποστάσεως παράπλευρη κίνηση στο πολεμικό ραδιόφωνο) είχαν συσταθεί, δεν υπάρχει καμία ανάγκη να εξηγηθεί εδώ, αλλά θα ήθελα να προσθέσω πως το γεγονός ότι εκπέμπαμε σε ένα Ινδικό ακροατήριο υπαγόρευε, ως ένα βαθμό, και τους τρόπους μετάδοσης. Το βασικό ζήτημα ήταν ότι αυτές οι λογοτεχνικές εκπομπές μας είχαν ως στόχο τους Ινδούς φοιτητές, ένα μικρό και εχθρικό κοινό, απρόσιτο από οτιδήποτε θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως Βρετανική προπαγάνδα. Ήταν γνωστό, εκ των προτέρων, ότι δεν θα μπορούσαμε να ελπίζουμε σε περισσότερο από μερικές χιλιάδες ακροατές, και αυτό μας έδινε μια δικαιολογία, για να είμαστε ως εκπομπή πιο "διανοούμενοι" από ό,τι είναι γενικά εφικτό στον αέρα.

Από τη στιγμή που, όπως υποθέτω, δεν θέλετε να μαζέψετε μια ολόκληρη σειρά από Partisan Review [σ.μ. το περιοδικό που δημοσιεύει την παρούσα επιστολή του Orwell], με άθλιες διενέξεις εισηγμένες από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, θα παρακάμψω τις διάφορες επιστολές που μου έχουν σταλεί (από τους κ.κ. Savage, Woodcock, και Comfort), καθώς το κεντρικό ζήτημα σε όλες αυτές είναι το ίδιο. Αλλά θα πρέπει στη συνέχεια να ασχοληθώ ξεχωριστά με κάποια θέματα που εγέρθηκαν σε διάφορες από αυτές τις επιστολές.

Ειρηνισμός. Ο Ειρηνισμός είναι αντικειμενικά υπέρ του Φασισμού. Αυτό αποτελεί στοιχειώδη κοινή λογική. Αν παρεμποδίζεις την πολεμική προσπάθεια της μιας πλευράς τότε αυτόματα βοηθάς την πολεμική προσπάθεια της άλλης πλευράς. Και ούτε υπάρχει στην πραγματικότητα τρόπος να παραμείνεις έξω από έναν τέτοιο πόλεμο όπως ο σημερινός. Πρακτικά, "όποιος δεν είναι μαζί μου, είναι εναντίον μου". Η ιδέα πως μπορείς να παραμείνεις, με κάποιο τρόπο αμέτοχος, και υπεράνω της διαμάχης, την ίδια στιγμή που ζεις με τρόφιμα τα οποία σου προμηθεύουν Βρετανοί ναύτες διακινδυνεύοντας τη ζωή τους, είναι μια αστική ψευδαίσθηση, που σου δημιούργησε το χρήμα και η ασφάλεια.
Ο κ. Savage σημειώνει πως "σύμφωνα με αυτή τη λογική, ένας Γερμανός ή Ιάπωνας ειρηνιστής θα ήταν "αντικειμενικά υπέρ της Αγγλίας"". Φυσικά και θα ήταν! Και αυτός είναι ο λόγος που οι ειρηνιστικές δραστηριότητες δεν επιτρέπονται σε αυτές τις χώρες (και στις δύο η ποινή είναι, ή θα μπορούσε να είναι, αποκεφαλισμός), ενώ την ίδια στιγμή, και οι Γερμανοί, και οι Ιάπωνες, κάνουν ό,τι μπορούν για να ενθαρρύνουν την εξάπλωση του ειρηνισμού στα Βρετανικά και Αμερικανικά εδάφη. Οι Γερμανοί μάλιστα έχουν στήσει και έναν πλαστό σταθμό "ελευθερίας" ο οποίος μεταδίδει ειρηνιστική προπαγάνδα, ίδια και απαράλλακτη με εκείνη της P.P.U. [σ.μ. η Βρετανική Peace Pledge Union]. Θα διέδιδαν τον ειρηνισμό και στη Ρωσία αν μπορούσαν, αλλά σε αυτή την περίπτωση έχουν να κάνουν με πιο σκληρό ακροατήριο. Σε όποιο βαθμό κι αν λειτουργεί και επηρεάζει, η ειρηνιστική προπαγάνδα μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο ενάντια σε αυτές τις χώρες όπου η ελευθερία του λόγου εξακολουθεί να υφίσταται ως ένα βαθμό, καθώς, με άλλα λόγια, αυτό βοηθάει τον ολοκληρωτισμό.

Δεν ενδιαφέρομαι για τον ειρηνισμό ως "ηθικό φαινόμενο". Αν ο κ. Savage, και οι όμοιοί του, φαντάζονται ότι κάποιος μπορεί, με κάποιο τρόπο, να "αντιμετωπίσει" τον Γερμανικό στρατό με το να μένει ξαπλωμένος φαρδιά-πλατιά, αφήστε τους να το φαντάζονται, αλλά αφήστε τους επίσης να αναρωτιούνται κάποιες φορές, μήπως όλο αυτό είναι μια ψευδαίσθηση, που οφείλεται στην ασφάλεια, στα πάρα πολλά χρήματα, και σε μια απλή άγνοια του τρόπου με τον οποίο τα πράγματα όντως συμβαίνουν στην πραγματικότητα. Ως πρώην δημόσιος υπάλληλος στην Ινδία, πάντα ξεραίνομαι στα γέλια όταν ακούω, παραδείγματος χάριν, να αναφέρουν τον Γκάντι ως παράδειγμα επιτυχίας της μη-βίας. Ήδη, πριν είκοσι χρόνια, Αγγλο-Ινδικοί κύκλοι παραδέχονταν κυνικά ότι ο Γκάντι ήταν πολύ χρήσιμος στη Βρετανική κυβέρνηση. Το ίδιο χρήσιμος θα είναι και στους Ιάπωνες, αν φτάσουν μέχρι εκεί. Οι δεσποτικές κυβερνήσεις μπορούν να αντέξουν την "ηθική δύναμη" μέχρι να μπουν τα πρόβατα στη στάνη. Αυτό που φοβούνται είναι η φυσική δύναμη. Και παρόλο που δεν ενδιαφέρομαι και πολύ για τη "θεωρία" του ειρηνισμού, ενδιαφέρομαι για τις ψυχολογικές διεργασίες μέσω των οποίων οι ειρηνιστές, οι οποίοι ξεκινούν με μια υποτιθέμενη φρίκη απέναντι στη βία, καταλήγουν να αναπτύσσουν μια σαφή τάση να γοητεύονται από την επιτυχία και τη δύναμη του Ναζισμού. Ακόμη και ειρηνιστές που δεν θα ενέδιδαν σε καμιά τέτοια γοητεία, έχουν αρχίσει να ισχυρίζονται ότι μια νίκη των Ναζί θα μπορούσε να αποτελέσει μια λύση. Στην επιστολή που μου στείλατε, ο κ. Comfort θεωρεί ότι ένας καλλιτέχνης σε κατεχόμενο έδαφος όντως θα έπρεπε "να διαμαρτυρηθεί κατά των δεινών, με όποιον τρόπο νομίζει σωστό", αλλά θεωρεί πως αυτό γίνεται καλύτερα "αποδεχόμενος προσωρινά το status quo" (όπως ο Déat, ή ο Bergery, για παράδειγμα;), ενώ λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ήλπιζε σε μια νίκη των Ναζί, λόγω της διεγερτικής επίδρασης που θα είχε επάνω στις τέχνες:

Όπως το καταλαβαίνω εγώ, καμία θεραπεία που δεν θα εμπεριέχει την πλήρη στρατιωτική ήττα δεν έχει την οποιαδήποτε πιθανότητα αποκατάστασης της κοινής σταθερότητας της λογοτεχνίας και του καθημερινού ανθρώπου. Ο οποιοσδήποτε μπορεί να καταλάβει πως, όσο μεγαλύτερες είναι οι αντιξοότητες, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ξαφνική συνειδητοποίηση ενός ρεύματος φαντασιακού-δημιουργικού έργου, και τόσο μεγαλύτερη είναι η ξαφνική "κάθαρσις" της ποίησης, από ότι το να ερμηνεύουμε τον πόλεμο μόνο ως συμφορά στην συνειδητοποίηση της φαντασιακής και πραγματικής τραγωδίας του ανθρώπου. Όταν αργότερα θα έχουμε και πάλι πρόσβαση στη λογοτεχνία των χρόνων του πολέμου, στη Γαλλία, την Πολωνία, και την Τσεχοσλοβακία, είμαι σίγουρος πως αυτό είναι που θα ανακαλύψουμε. (Από μια επιστολή στο Horizon).

Προσπερνάω την οφειλόμενη-στα-λεφτά άγνοια, που τον καθιστά ικανό να πιστεύει πως η λογοτεχνική ζωή συνεχίζεται, παραδείγματος χάριν στην Πολωνία, και σημειώνω απλώς πως δηλώσεις σαν και αυτές δικαιολογούν την άποψή μου ότι οι Άγγλοι ειρηνιστές μας τείνουν πια ενεργά υπέρ του Φασισμού. Εμένα όμως, δεν με ενοχλεί τόσο αυτό. Αυτό που με ενοχλεί πραγματικά είναι η πνευματική δειλία των ανθρώπων εκείνων, που είναι αντικειμενικά, και σε κάποιο βαθμό συναισθηματικά, υπέρ του Φασισμού, αλλά που δεν θέλουν να το δηλώσουν ανοιχτά, και βρίσκουν καταφύγιο πίσω από το λεκτικό σχήμα "Είμαι κι εγώ κατά του Φασισμού όπως όλοι, αλλά…". Το αποτέλεσμα αυτού είναι ότι η λεγόμενη προπαγάνδα της ειρήνης είναι εξίσου ανέντιμη και πνευματικά αηδιαστική όσο και η πολεμική προπαγάνδα. Όπως και η πολεμική προπαγάνδα, επικεντρώνεται στο να φέρνει στο προσκήνιο μία "περίπτωση", συσκοτίζοντας την άποψη του αντιπάλου της, και αποφεύγοντας τις ενοχλητικές ερωτήσεις. Η γραμμή που ακολουθείται συνήθως είναι: "Εκείνοι που μάχονται κατά του Φασισμού γίνονται και οι ίδιοι Φασίστες". Προκειμένου να αποφευχθούν οι προφανείς αντιρρήσεις που μπορεί να εγείρει κάποιος σε αυτό, χρησιμοποιούνται τα ακόλουθα τεχνάσματα της προπαγάνδας:

1. Οι διαδικασίες Εκφασισμού που λαμβάνουν χώρα στη Βρετανία, ως αποτέλεσμα του πολέμου, συστηματικά μεγαλοποιούνται.

2.  Η πραγματική ιστορία του Φασισμού, ιδιαίτερα η ιστορία του πριν από τον πόλεμο, αγνοείται, ή απαξιώνεται ως "προπαγάνδα". Οι συζητήσεις περί του πως θα ήταν ο κόσμος αν οι δυνάμεις του Άξονα όντως κυριαρχήσουν, αποφεύγονται.

3. Εκείνοι που θέλουν να αγωνιστούν ενάντια στον Φασισμό κατηγορούνται ως φανατικοί υπερασπιστές της καπιταλιστικής "δημοκρατίας". Το γεγονός ότι οι πλούσιοι παντού τείνουν να είναι υπέρ του Φασισμού, ενώ η εργατική τάξη είναι σχεδόν πάντα ενάντια στο Φασισμό, αποσιωπάται.

4. Υπάρχει η σιωπηρή προσποίηση πως ο πόλεμος είναι μόνο μεταξύ Βρετανίας και Γερμανίας. Αποφεύγεται η αναφορά στη Ρωσία και την Κίνα, και το μέλλον τους, εάν ο Φασισμός κερδίσει. (Δε θα βρείτε ούτε μία λέξη σχετικά με τη Ρωσία ή την Κίνα στις τρείς επιστολές που μου στείλατε).

Τώρα, σε ότι αφορά ένα ή δύο σημεία των επιστολών σας, με τα οποία πρέπει να ασχοληθώ, θα το κάνω, εφ’ όσων οι επιστολές σας δημοσιευτούν ολόκληρες.

Το παρελθόν και το παρόν μου. Ο κ. Woodcock προσπαθεί να με απαξιώσει λέγοντας πως (α) κάποτε υπηρέτησα στην Ινδική Βασιλική Αστυνομία, (β) έχω γράψει άρθρο για το Adelphi [σ.μ. Μαρξιστικό περιοδικό], και είχα σχέσεις με τους Τροτσκιστές στην Ισπανία, και (γ) ότι κάνω μέσω του BBC "βρετανική προπαγάνδα για να εξαπατήσω τις Ινδικές μάζες". Όσον αφορά το (α), είναι αλήθεια ότι έχω υπηρετήσει πέντε χρόνια στην Ινδική Αστυνομία. Είναι επίσης αλήθεια ότι παράτησα αυτή τη δουλειά, εν μέρει επειδή δεν μου ταίριαζε, αλλά κυρίως γιατί δεν θέλω πλέον να είναι υπηρέτης του Ιμπεριαλισμού. Είμαι κατά του Ιμπεριαλισμού, επειδή ξέρω κάποια πράγματα εκ των έσω. Το πλήρες ιστορικό περί αυτού, μπορείτε να το βρείτε στα γραπτά μου, συμπεριλαμβανομένου και ενός μυθιστορήματος (Burmese Days) το οποίο νομίζω θα μπορούσα να υποστηρίξω πως αποτελεί κάποιου είδους προφητεία αυτών που συνέβησαν φέτος στη Burma. (β) Φυσικά και έχω γράψει για το Adelphi. Γιατί όχι; Κάποτε έγραψα κι ένα άρθρο για μια εφημερίδα για χορτοφάγους. Μήπως αυτό με κάνει χορτοφάγο; Είχα σχέσεις με τους Τροτσκιστές στην Ισπανία. Ήταν τυχαίο το γεγονός ότι υπηρέτησα στην πολιτοφυλακή του P.O.U.M. και όχι σε κάποια άλλη, και διαφώνησα σε μεγάλο βαθμό με την "γραμμή" του P.O.U.M. και το είπα στους ηγέτες τους ανοιχτά, αλλά όταν αργότερα κατηγορήθηκαν για ενέργειες "υπέρ του Φασισμού" τους υπερασπίστηκα όσο καλύτερα γινόταν. Με ποιόν τρόπο έρχεται αυτό σε αντίθεση με τη σημερινή μου στάση κατά του Χίτλερ; Είναι φρέσκο νέο για μένα ότι οι Τροτσκιστές είναι είτε ειρηνιστές είτε υπέρ του Φασισμού [όπως υποστηρίζουν κάποιοι]. (γ) Ο κ. Woodcock γνωρίζει όντως τι είδους πράγματα βάζω στις εκπομπές μου στην Ινδία; Δεν γνωρίζει -αν και θα ήμουν ιδιαίτερα ευτυχής να τον πληροφορήσω. Είναι ιδιαίτερα προσεκτικός στο να μην αναφέρει το ποιοί άλλοι άνθρωποι σχετίζονται με αυτές τις μεταδόσεις στην Ινδία. Ένας για παράδειγμα είναι ο Herbert Read, τον οποίο και αναφέρει [ο κ. Woodcock στην επιστολή] επιδοκιμαστικά. Άλλοι είναι ο T. S. Eliot, ο Ε. Μ. Forster, ο Reginald Reynolds, ο Spender Spender, ο J. B. S. Haldane, και ο Τοm Wintringham. Οι περισσότεροι από τους εκφωνητές μας είναι Ινδοί αριστεροί διανοούμενοι, από Φιλελεύθεροι έως Τροτσκιστές, ενώ μερικοί από αυτούς είναι στριφνά αντι-Βρετανοί. Δεν το κάνουν για να "εξαπατήσουν τις Ινδικές μάζες", αλλά επειδή γνωρίζουν τι θα σήμαινε μια νίκη του Φασισμού για τις πιθανότητες ανεξαρτησίας της Ινδίας. Γιατί δεν προσπαθεί να μάθει τί κάνω πριν κατηγορήσει την αξιοπιστία μου;

"Ο κ. Orwell επιδίδεται πάλι σε κυνήγι διανοούμενων" (κ. Comfort). Ποτέ δεν έχω επιτεθεί εναντίον των "διανοούμενων" ή "της διανόησης" εν συνόλω. Έχω καταναλώσει πολύ μελάνι, και έχω κάνει πολύ κακό στον εαυτό μου, επιτιθέμενος στις αλλεπάλληλες λογοτεχνικές κλίκες που έχουν μολύνει αυτή τη χώρα, όχι επειδή ήταν διανοούμενοι, αλλά ακριβώς επειδή δεν ήταν αυτό που ονομάζω αληθινοί διανοούμενοι. Η ζωή μιας κλίκας διαρκεί περίπου πέντε χρόνια, και γράφω αρκετό καιρό ώστε να έχω δει τρεις από αυτές να δημιουργούνται, και δύο από αυτές να εξαφανίζονται - η Καθολική συμμορία, η Σταλινική συμμορία, και η παρούσα, η ειρηνιστική συμμορία ή, όπως είναι το παρατσούκλι της, η Φασιστειρηνική συμμορία. Η άποψη μου εναντίων όλων αυτών είναι ότι γράφουν πνευματικά ανέντιμη προπαγάνδα, και υποβαθμίζουν τη λογοτεχνική κριτική σε αμοιβαίο κωλο-γλείψιμο. Αλλά ακόμα και ανάμεσα σε αυτές τις διαφορετικές σχολές, θα έκανα διάκριση μεταξύ των ατόμων. Δεν θα σκεφτόμουν ποτέ να συγκρίνω τον Christopher Dawson με τον Arnold Lunn, ή τον Malraux με τον Palme Dutt, ή τον Max Plowman με τον Δούκα του Bedford. Και ακόμα και το έργο ενός μόνο ατόμου, μπορεί να υπάρχει σε πολύ διαφορετικά επίπεδα. Για παράδειγμα ο κ. Comfort έγραψε ένα ποίημα που εκτιμώ πολύ (“The Atoll in the Mind”), και μακάρι να έγραφε περισσότερα παρόμοια, αντί για άψυχα κομμάτια προπαγάνδας μασκαρεμένα σε μυθιστορήματα. Αλλά η επιστολή που ο ίδιος επέλεξε να στείλει, είναι ένα διαφορετικό θέμα. Αντί να απαντήσει πάνω στο τί έχω πει, προσπαθεί να προκαταλάβει ένα ακροατήριο στο οποίο είμαι πολύ λίγο γνωστός, διαστρεβλώνοντας τη γενική μου γραμμή, και χλευάζοντας το "στάτους" μου στην Αγγλία. (Ένας συγγραφέας δεν κρίνεται από το "στάτους" του, κρίνεται από το έργο του). Ο τρόπος που απαντάει, βρίσκεται σε αρμονία με την προπαγάνδα "ειρήνης", που αποφεύγει κάθε αναφορά στην εισβολή του Χίτλερ στη Ρωσία, κάτι το οποίο δεν δείχνει διανοητική εντιμότητα. Είναι ακριβώς επειδή παίρνω στα σοβαρά τη λειτουργία της διανόησης, που δε μου αρέσουν οι χλευασμοί, οι λίβελοι, οι παπαγαλισμοί και τα οικονομικώς προσοδοφόρα γλειψίματα, που ευδοκιμούν στον Αγγλικό λογοτεχνικό κόσμο, και ίσως και στον δικό σας.

1942

ΤΕΛΟΣ

____________

George Orwell: "Pacifism and the War"

Πρώτη Έκδοση: Partisan Review. — GB, London. — August-September 1942

Επανέκδοση:

    — "The Collected Essays, Journalism and Letters of George Orwell". — 1968.

____________

Machine-readable version: O. Dag

Last modified on: 2004-12-04

____________

Η μετάφραση είναι του Διογένη του σκύλου, και οι διορθώσεις σας είναι ευπρόσδεκτες

Πηγή (αγγλικό πρωτότυπο): http://www.orwell.ru/library/articles/pacifism/english/e_patw